Samenvatting stromingsboek; nieuwe zakelijkheid Caroline Versluis 6C
Algemene
informatieAuteur: Ferdinand
Bordewijk
Titel: Blokken, Knorrende Beesten, Bint
Uitgever: Nijgh en Van Ditmar, Amsterdam
Jaar van uitgave: 1997
Jaar van eerste uitgave: 1931, 1933, 1934
Aantal pagina’s: 155
Genre: Antiutopie, Science-fiction
Stroming: Nieuwe Zakelijkheid
Titel: Blokken, Knorrende Beesten, Bint
Uitgever: Nijgh en Van Ditmar, Amsterdam
Jaar van uitgave: 1997
Jaar van eerste uitgave: 1931, 1933, 1934
Aantal pagina’s: 155
Genre: Antiutopie, Science-fiction
Stroming: Nieuwe Zakelijkheid
Samenvatting:
Blokken
‘Blokken’ bevat geen hoofdpersonen maar beschrijft een maatschappij, de ‘Staat’ genaamd. Het boek is opgebouwd uit tien hoofdstukken. In het verhaal is de hoofdlijn een opstand tegen het gezag van de staat, het neerslaan van deze verzetsbeweging en de daaropvolgende feestdag voor de bevolking. Het boek begint met een beschrijving van de nachtelijke landing van een vliegtuig, vervolgens wordt de vierkante stadsarchitectuur, de kleding, de kalender en verdere regelgevingen beschreven. Hierdoor ontstaat er een duidelijk beeld van deze maatschappij. Er volgt ook een beschrijving van de ‘Raad’, het bestuursorgaan van de Staat. Het blijkt dat het centrum van de hoofdstad niet herbouwd is tot vierkanten, maar dat dit gedeelte geldt als een museum van de kapitalistische staat. ’s Nachts is de stadskern verboden gebied, maar er zijn mensen die zich in dit gebied laten insluiten en hier een schaduwleven leiden. Het boek gaat vervolgens over in een beschrijving van het functioneren van de Raad, en later komt de ‘Groep A’ ter sprake. De Raad wil deze groep opstandelingen uitroeien. Het boek beschrijft vervolgens een bijeenkomst van de Groep A, waarna deze worden opgepakt en de uitgebroken opstand wordt neergeslagen. De stadskern word vernietigd en in plaats van de kern verrijst het kernplein, hier worden de vijf leiders van Groep A geëxecuteerd. De Raad organiseert een nationale feestdag om de overwinning te vieren, waarin drie evenementen centraal staan: Het lanceren van een ruimteschip dat 130 jaar wegblijft, het ontginnen van een neergestorte meteoriet en een kunstmatige luchtspiegeling. Het boek vervolgt met een beschrijving van het economische stelsel en de strikt verboden maar nog steeds niet uitgeroeide ‘ondeugden’ als geld, juwelen, drank en prostitutie. Deze komen ’s nachts voor in de lege verkeerstunnels. Het boek eindigt met de beschrijving van een militaire parade. De Raad kijkt vanuit een luchtschip op de legeronderdelen in en om de hoofdstad. Het blijkt vanuit de lucht dat er nog steeds kiemen van wanorde zijn, wanneer er legeronderdelen niet in de vastgestelde formaties blijken te bewegen. Na de parade heerst er onrust in de hoofdstad.
‘Blokken’ bevat geen hoofdpersonen maar beschrijft een maatschappij, de ‘Staat’ genaamd. Het boek is opgebouwd uit tien hoofdstukken. In het verhaal is de hoofdlijn een opstand tegen het gezag van de staat, het neerslaan van deze verzetsbeweging en de daaropvolgende feestdag voor de bevolking. Het boek begint met een beschrijving van de nachtelijke landing van een vliegtuig, vervolgens wordt de vierkante stadsarchitectuur, de kleding, de kalender en verdere regelgevingen beschreven. Hierdoor ontstaat er een duidelijk beeld van deze maatschappij. Er volgt ook een beschrijving van de ‘Raad’, het bestuursorgaan van de Staat. Het blijkt dat het centrum van de hoofdstad niet herbouwd is tot vierkanten, maar dat dit gedeelte geldt als een museum van de kapitalistische staat. ’s Nachts is de stadskern verboden gebied, maar er zijn mensen die zich in dit gebied laten insluiten en hier een schaduwleven leiden. Het boek gaat vervolgens over in een beschrijving van het functioneren van de Raad, en later komt de ‘Groep A’ ter sprake. De Raad wil deze groep opstandelingen uitroeien. Het boek beschrijft vervolgens een bijeenkomst van de Groep A, waarna deze worden opgepakt en de uitgebroken opstand wordt neergeslagen. De stadskern word vernietigd en in plaats van de kern verrijst het kernplein, hier worden de vijf leiders van Groep A geëxecuteerd. De Raad organiseert een nationale feestdag om de overwinning te vieren, waarin drie evenementen centraal staan: Het lanceren van een ruimteschip dat 130 jaar wegblijft, het ontginnen van een neergestorte meteoriet en een kunstmatige luchtspiegeling. Het boek vervolgt met een beschrijving van het economische stelsel en de strikt verboden maar nog steeds niet uitgeroeide ‘ondeugden’ als geld, juwelen, drank en prostitutie. Deze komen ’s nachts voor in de lege verkeerstunnels. Het boek eindigt met de beschrijving van een militaire parade. De Raad kijkt vanuit een luchtschip op de legeronderdelen in en om de hoofdstad. Het blijkt vanuit de lucht dat er nog steeds kiemen van wanorde zijn, wanneer er legeronderdelen niet in de vastgestelde formaties blijken te bewegen. Na de parade heerst er onrust in de hoofdstad.
Knorrende beesten
Vlakbij een pier, tussen de kleine bars aan de parade bevindt zich een parkeerplaats. Overdag komen veel mensen naar de pier met hun 'knorrende beesten', kleine stille dieren en weeldedieren. Parkwachter Bobsien let op zulke dagen op de 'knorrende beesten' en als er iets mis mee is gaan ze naar de garage bij de ingang van het park. Als het slecht weer is komen de 'knorrende beesten' niet en dan is er geen werk voor Bobsien en zijn vriendin Sofia Eufemia die bij de garage werkt als hulpje.
Maar als er dan op een dag rennen worden gehouden bij de parade is het een drukte van belang. Veel mensen gaan de pier op om de auto's tegen elkaar te zien strijden en velen beesten sneuvelen. De tweede dag van de beesten worden de beesten versierd met bloemen en wordt er weer een wedstrijd gehouden en iedereen vergeet voor even zijn dagelijks leven. Daarna gaan de beesten weer weg en de badplaats loopt langzaam leeg. Het seizoen is ten einde.
Vlakbij een pier, tussen de kleine bars aan de parade bevindt zich een parkeerplaats. Overdag komen veel mensen naar de pier met hun 'knorrende beesten', kleine stille dieren en weeldedieren. Parkwachter Bobsien let op zulke dagen op de 'knorrende beesten' en als er iets mis mee is gaan ze naar de garage bij de ingang van het park. Als het slecht weer is komen de 'knorrende beesten' niet en dan is er geen werk voor Bobsien en zijn vriendin Sofia Eufemia die bij de garage werkt als hulpje.
Maar als er dan op een dag rennen worden gehouden bij de parade is het een drukte van belang. Veel mensen gaan de pier op om de auto's tegen elkaar te zien strijden en velen beesten sneuvelen. De tweede dag van de beesten worden de beesten versierd met bloemen en wordt er weer een wedstrijd gehouden en iedereen vergeet voor even zijn dagelijks leven. Daarna gaan de beesten weer weg en de badplaats loopt langzaam leeg. Het seizoen is ten einde.
Bint
Deel 1: De eerste maanden van De Bree, kennismaking met Bint en klas 4D:
Op een sombere, winderige novemberochtend meldt een nieuwe leraar, De Bree, zich bij de school van Bint. Hij zal voor de rest van het schooljaar invallen voor een leraar die het niet meer aankon. Het is zijn eerste job als leraar en hij wil ook niet langer dan tot het einde van het schooljaar blijven. Zijn eerzucht ligt op het gebied van de wetenschap. Hij is bezig met een studie over Anna Maria van Schuurman, een geleerde vrouw uit de 17e eeuw (1607-1678). De inleiding staat al op papier en hij is over het resultaat tevreden. Maar De Bree kan niet al zijn energie kwijt in het wetenschappelijk werk. Daarnaast wil hij zijn kracht meten met de werkelijkheid.
De school van directeur Bint is in de stad berucht geworden door het meedogenloos strenge regime dat Bint vijf jaar geleden heeft ingevoerd. Hij is hierdoor in conflict gekomen met de ouders en de wethouder. Als gevolg daarvan zijn er al drie jaar lang geen leerlingen meer toegelaten, zodat er alleen nog maar vier vierde en drie vijfde klassen over zijn. Over twee jaar zal de school dus uitgestorven zijn, maar Bint zet zijn systeem door.
De Bree moet les geven aan de vier vierde klassen. Voor hij
op die bewuste novemberochtend met zijn eerste les, in klas 4D begint, neemt
Bint hem nog even apart om hem te waarschuwen voor die klas. Klas 4D bevindt
zich in een kelder, waar bet daglicht nauwelijks doordringt, zodat bet licht er
altijd aan is. Als De Bree bet lokaal betreedt, voelt hij dit aan als een hel,
als de hel .Voortaan noemt hij 4D dan ook 'de Hel'. Inderdaad blijkt de klas te
bestaan uit louter kwelduivels. Bint heeft de lastigste elementen uit een
leerjaar bij eikaar gezet en gebruikt deze om ook zijn leraren te selecteren.
Wie het in deze klas redt, is sterk genoeg voor het systeem van Bint, de anderen
vallen vanzelf af.
De Hel probeert De Bree uit. De Bree verklaart de klas de oorlog. Hij weet zich, ondanks het feit dat Bint hem controleert, maar niet steunt, te handhaven. Met de drie andere klassen heeft hij weinig moeite. Ook deze klassen geeft hij karakteristieke namen. Een zeer leergierige klas noemt hij 'de bruinen'; een ijverige, maar nogal kleurloze: 'de grauwen'; een klas van zeer vreedzame leerlingen is voor hem 'de bloemenklas'. Aan een leerling uit de bloemenklas, Jérôme Fléau, 'een jongen als een mooie vrouw' , heeft hij op bet eerste gezicht al een gruwelijke hekel. Hij voelt in die jongen een gevaar. Zo ontdekt De Bree, dat een klas, ondanks alle individuele verschillen, een wezen is. Hij merkt ook dat Bint erin geslaagd is zijn lerarenkorps tot een wezen te vormen. Alle leraren, behalve Keska, staan achter Bints systeem, hoe groot de onderlinge verschillen ook zijn. Ook De Bree raakt in de ban van Bint. Hij is steeds meer overtuigd van de juistheid van diens opvoedkundige theorieën en het systeem van stalen tucht dat daaruit voortvloeit.
Deel 2: De rapportvergaderingen, de kwestie van Van Beek en de oproer:
Welke consequenties dit systeem voor de leerlingen heeft, hoort hij tijdens de vergadering voor bet kerstrapport. Behalve cijfers voor de diverse vakken, de 'lerarencijfers', komt er een 'schoolcijfer' op bet rapport. Dit schoolcijfer, dat niet per se het gemiddelde van de lerarencijfers is, wordt door de lerarenvergadering vastgesteld. Leerlingen met een onvoldoende schoolcijfer hebben een 'slecht rapport'. Wie met kerstmis een slecht rapport heeft, kan dit niet meer ophalen en blijft zitten.
Maar omdat Bint zittenblijvers zo veel mogelijk wil vermijden, krijgt zo'n leerling met kerstmis het advies van school te gaan. Dit lot treft o.a. de leerling Van Beek uit de grauwe klas. Hij krijgt een onvoldoende schoolcijfer en heeft dus een slecht rapport. Bint wenst geen rekening te houden met zijn omstandigheden: de jongen komt ut een arm gezin en moet naast zijn schoolwerk zijn moeder, een weduwe, helpen de kost te verdienen. Ook dat Van Beek heeft gedreigd zelfmoord te zullen plegen als bij een onvo1doende schoolcijfer krijgt, maakt geen indruk op Bint. Wel voorziet hij ernstig verzet als Van Beek dit werkelijk zal doen. Hij waarschuwt de leraren in dit verband voor Fléau. Maar het eventuele verzet kan hij gebruiken om de school te zuiveren van ongewenste elementen, zoals Fléau zelf en de conciërge, die vermoedelijk met Fléau samenspant tegen bet systeem van Bint. Voor Bint heiligt het doel de middelen. Door een meedogenloze selectie wil hij 'een kweek van reuzen kweken'. Hij zet zijn opvattingen nog eens uiteen tijdens de vergadering.
Tijdens de kerstvakantie doet Van Beek een poging tot zelfmoord. Hij springt in het water, wordt opgehaald, maar sterft aan de gevolgen van longontsteking. Zijn moeder gaat naar de wethouder en er worden vragen gesteld in de gemeenteraadsvergadering. Geholpen door de conciërge, organiseert Fléau een protest- en stakingsactie onder de leerlingen, die plaats zal vinden op de eerste dag na de kerstvakantie. Bint, die dat voorziet, bespreekt dit met de leerlingen van de Hel, die als een man achter hem staan, ook Schattenkeinder, de enige 'vrouw' in het gezelschap.
Op de eerste dag na de vakantie komt het op het plein voor de school tot een treffen tussen de opstandelingen en de Hel. Op bevel van Bint houden de leraren zich daarbij afzijdig. De Hel weet het verzet te breken, doordat die een hechte eenheid vormt. De conciërge wordt ontslagen, Fléau van school gestuurd. Bint beeft zijn doel bereikt: Van Beeks dood en de daaruit voortvloeiende protestactie hebben de school van ongewenste elementen gezuiverd. Door het gebeurde is De Bree nog meer dan eerst overtuigd geraakt van de juistheid van Bints systeem van stalen tucht, blinde gehoorzaamheid en ontdekking van de eigen wil door knechting. De Hel is Bints gaafste werk: '4D erkende zijn systeem, was het' .
Deel 3: De schoolreis:
De Bree ondervindt nogmaals het effect van Bints systeem als hij tijdens de paasvakantie met een deel van de Hel een fietstocht maakt door Zeeuws-Vlaanderen en Vlaams België. Twee jongens die er voor een nacht en een dag vandoor gaan, worden bij hun terugkomst ongenadig door hun klasgenoten afgestraft. Evenals Bint duldt de Hel geen enkele ongehoorzaamheid.
Deel 4: De laatste maanden van het schooljaar:
Met de examentijd nadert het einde van het schooljaar. Bints school zal daarna nog maar een jaar bestaan. De Hel wordt volledig bevorderd naar het laatste jaar. Na de overgangsvergadering zegt Bint tegen De Bree, dat hij automatisch herbenoemd zal worden, als hij dat laatste jaar nog zou willen blijven. Eerst weigert De Bree want hij kan dit niet combineren met zijn wetenschappelijke ambitie. Maar thuisgekomen, begint hij te twijfelen. Hij herleest zijn inleiding op de studie over Anna Maria van Schuurman, waar hij al maanden niet meer aan heeft gewerkt. De inleiding valt hem nu tegen en hij denkt nu helemaal anders over zichzelf dan een jaar geleden. Hij besluit dan ook om nog een jaar langer in Bints dienst te werken.
Deel 5: Het ontslag van Bint:
Na de grote vakantie deelt onderdirecteur Donkers mee, dat Bint ontslag heeft genomen. iedereen vermoedt waarom, maar alleen Keska durft te zeggen dat het om Van Beek is. De Bree meent het te begrijpen: 'Bint was zwakker dan zijn systeem geweest. Hij had de ijzeren consequentie van zijn systeem niet kunnen verdragen'. Maar De Bree vindt ook dat Bints systeem niet verloren is. Bint heeft het doorgegeven aan zijn volgelingen. Tijdens zijn eerste les aan de Hel ziet De Bree dat de leerlingen in de vakantie veranderd zijn, hij vindt ze meer volwassen, meer menselijk. Maar de klas begint te rumoeren, vraagt om dezelfde orde en tucht als vorig schooljaar. En De Bree verklaart hen opnieuw de oorlog. Die avond gaat De Bree naar Bints huis om afscheid van hem te nemen. Bint wil hem echter niet ontvangen, ook niet bij een tweede poging, enkele dagen later. De volgende dag gaat De Bree zeer vroeg naar school en neemt daar afscheid van Bint in dezelfde waar hij hem voor het eerst in de school ontmoet.
De Hel probeert De Bree uit. De Bree verklaart de klas de oorlog. Hij weet zich, ondanks het feit dat Bint hem controleert, maar niet steunt, te handhaven. Met de drie andere klassen heeft hij weinig moeite. Ook deze klassen geeft hij karakteristieke namen. Een zeer leergierige klas noemt hij 'de bruinen'; een ijverige, maar nogal kleurloze: 'de grauwen'; een klas van zeer vreedzame leerlingen is voor hem 'de bloemenklas'. Aan een leerling uit de bloemenklas, Jérôme Fléau, 'een jongen als een mooie vrouw' , heeft hij op bet eerste gezicht al een gruwelijke hekel. Hij voelt in die jongen een gevaar. Zo ontdekt De Bree, dat een klas, ondanks alle individuele verschillen, een wezen is. Hij merkt ook dat Bint erin geslaagd is zijn lerarenkorps tot een wezen te vormen. Alle leraren, behalve Keska, staan achter Bints systeem, hoe groot de onderlinge verschillen ook zijn. Ook De Bree raakt in de ban van Bint. Hij is steeds meer overtuigd van de juistheid van diens opvoedkundige theorieën en het systeem van stalen tucht dat daaruit voortvloeit.
Deel 2: De rapportvergaderingen, de kwestie van Van Beek en de oproer:
Welke consequenties dit systeem voor de leerlingen heeft, hoort hij tijdens de vergadering voor bet kerstrapport. Behalve cijfers voor de diverse vakken, de 'lerarencijfers', komt er een 'schoolcijfer' op bet rapport. Dit schoolcijfer, dat niet per se het gemiddelde van de lerarencijfers is, wordt door de lerarenvergadering vastgesteld. Leerlingen met een onvoldoende schoolcijfer hebben een 'slecht rapport'. Wie met kerstmis een slecht rapport heeft, kan dit niet meer ophalen en blijft zitten.
Maar omdat Bint zittenblijvers zo veel mogelijk wil vermijden, krijgt zo'n leerling met kerstmis het advies van school te gaan. Dit lot treft o.a. de leerling Van Beek uit de grauwe klas. Hij krijgt een onvoldoende schoolcijfer en heeft dus een slecht rapport. Bint wenst geen rekening te houden met zijn omstandigheden: de jongen komt ut een arm gezin en moet naast zijn schoolwerk zijn moeder, een weduwe, helpen de kost te verdienen. Ook dat Van Beek heeft gedreigd zelfmoord te zullen plegen als bij een onvo1doende schoolcijfer krijgt, maakt geen indruk op Bint. Wel voorziet hij ernstig verzet als Van Beek dit werkelijk zal doen. Hij waarschuwt de leraren in dit verband voor Fléau. Maar het eventuele verzet kan hij gebruiken om de school te zuiveren van ongewenste elementen, zoals Fléau zelf en de conciërge, die vermoedelijk met Fléau samenspant tegen bet systeem van Bint. Voor Bint heiligt het doel de middelen. Door een meedogenloze selectie wil hij 'een kweek van reuzen kweken'. Hij zet zijn opvattingen nog eens uiteen tijdens de vergadering.
Tijdens de kerstvakantie doet Van Beek een poging tot zelfmoord. Hij springt in het water, wordt opgehaald, maar sterft aan de gevolgen van longontsteking. Zijn moeder gaat naar de wethouder en er worden vragen gesteld in de gemeenteraadsvergadering. Geholpen door de conciërge, organiseert Fléau een protest- en stakingsactie onder de leerlingen, die plaats zal vinden op de eerste dag na de kerstvakantie. Bint, die dat voorziet, bespreekt dit met de leerlingen van de Hel, die als een man achter hem staan, ook Schattenkeinder, de enige 'vrouw' in het gezelschap.
Op de eerste dag na de vakantie komt het op het plein voor de school tot een treffen tussen de opstandelingen en de Hel. Op bevel van Bint houden de leraren zich daarbij afzijdig. De Hel weet het verzet te breken, doordat die een hechte eenheid vormt. De conciërge wordt ontslagen, Fléau van school gestuurd. Bint beeft zijn doel bereikt: Van Beeks dood en de daaruit voortvloeiende protestactie hebben de school van ongewenste elementen gezuiverd. Door het gebeurde is De Bree nog meer dan eerst overtuigd geraakt van de juistheid van Bints systeem van stalen tucht, blinde gehoorzaamheid en ontdekking van de eigen wil door knechting. De Hel is Bints gaafste werk: '4D erkende zijn systeem, was het' .
Deel 3: De schoolreis:
De Bree ondervindt nogmaals het effect van Bints systeem als hij tijdens de paasvakantie met een deel van de Hel een fietstocht maakt door Zeeuws-Vlaanderen en Vlaams België. Twee jongens die er voor een nacht en een dag vandoor gaan, worden bij hun terugkomst ongenadig door hun klasgenoten afgestraft. Evenals Bint duldt de Hel geen enkele ongehoorzaamheid.
Deel 4: De laatste maanden van het schooljaar:
Met de examentijd nadert het einde van het schooljaar. Bints school zal daarna nog maar een jaar bestaan. De Hel wordt volledig bevorderd naar het laatste jaar. Na de overgangsvergadering zegt Bint tegen De Bree, dat hij automatisch herbenoemd zal worden, als hij dat laatste jaar nog zou willen blijven. Eerst weigert De Bree want hij kan dit niet combineren met zijn wetenschappelijke ambitie. Maar thuisgekomen, begint hij te twijfelen. Hij herleest zijn inleiding op de studie over Anna Maria van Schuurman, waar hij al maanden niet meer aan heeft gewerkt. De inleiding valt hem nu tegen en hij denkt nu helemaal anders over zichzelf dan een jaar geleden. Hij besluit dan ook om nog een jaar langer in Bints dienst te werken.
Deel 5: Het ontslag van Bint:
Na de grote vakantie deelt onderdirecteur Donkers mee, dat Bint ontslag heeft genomen. iedereen vermoedt waarom, maar alleen Keska durft te zeggen dat het om Van Beek is. De Bree meent het te begrijpen: 'Bint was zwakker dan zijn systeem geweest. Hij had de ijzeren consequentie van zijn systeem niet kunnen verdragen'. Maar De Bree vindt ook dat Bints systeem niet verloren is. Bint heeft het doorgegeven aan zijn volgelingen. Tijdens zijn eerste les aan de Hel ziet De Bree dat de leerlingen in de vakantie veranderd zijn, hij vindt ze meer volwassen, meer menselijk. Maar de klas begint te rumoeren, vraagt om dezelfde orde en tucht als vorig schooljaar. En De Bree verklaart hen opnieuw de oorlog. Die avond gaat De Bree naar Bints huis om afscheid van hem te nemen. Bint wil hem echter niet ontvangen, ook niet bij een tweede poging, enkele dagen later. De volgende dag gaat De Bree zeer vroeg naar school en neemt daar afscheid van Bint in dezelfde waar hij hem voor het eerst in de school ontmoet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten